پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران - تهران

ظهر پنجشنبه هفته گذشته، حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در جماران میزبان مدیر مسئول و جمعی از اعضای تحریریه روزنامه شرق بود.

در گپ و گفت میان روزنامه نگاران شرق و نوه گرامی امام راحل که نیمی از آن قبل از اذان ظهر و عصر و نیم دیگر آن پس از اقامه نماز برگزار شد، خبرنگاران شرق دغدغه ها و نظرات خود در خصوص موضوعات مرتبط با حوزه کاری خود را مطرح کردند که با پاسخ ها و سوالات سید حسن خمینی همراه بود.

شبهات و موضع گیری های سیاسی مختلف حول شخصیت امام خمینی اولین موضوعی بود که یکی از روزنامه نگاران روزنامه شرق به عنوان یک سوژه مطرح در فضای جاری سیاسی و رسانه ای کشور بدان پرداخت و از یادگار امام درخواست کرد تا در این خصوص اظهار نظر کند.

در مباحث مرتبط با امام باید «شرایط» را در نظر داشت

سید حسن خمینی در این زمینه اظهار داشت: در خصوص مباحثی که در مورد امام مطرح است، باید «شرایط» را در نظر داشت؛ چرا که بر اساس شرایط می توان گفت چه کاری درست و چه کاری غلط است. یک مثالی بزنم؛ آیه «انا فتحنا لک فتحا مبینا» که خداوند با نزول آن بر سر پیامبر(ص) منت گذاشته که به تو فتح دادیم، درباره صلح حدیبیه است. در این معاهده صلح که ظاهر شکست داشت، خداوند از تعبیر فتح استفاده می کند. زیرا پیامبر(ص) در آنجا تصمیمی گرفت که بعد از سه سال بدون خونریزی نظام شرک را فروپاشید؛ بعضی واژه ها آنقدر زیاد بکار برده شده که ارزش خود را از دست داده اند؛ نظام شرک واقعا نظام شرک بود و در واقع پیامبر(ص) با امضای قرارداد از آنها برای تبلیغ وقت خرید. در فیلم محمد رسول الله(ص) این قسمت از تاریخ زندگی پیامبر(ص) درچند پلان کوتاه، به خوبی نمایش داده شد که وفدهایی از طرف پیامبر می رفتند و افرادی را دور خودشان جمع می کردند که بحث هایی همچون حقوق زنان، مملوکات، عدالت و... را طرح می کردند. اینکه شما الزاما در نقطه ای صلح کنید یا جنگ کنید، فی حد نفسه نه درست است و نه غلط؛ بلکه باید با توجه به شرایط نگاه کرد.

وی افزود: اگر بخواهم نمونه ای دیگر را بیان کنم؛ یکی از بحث های مهم در تاریخ اسلام این است که چرا امام رضا(ع) وارد دستگاه مأمون عباسی شد؟ ایشان وقتی وارد دستگاه مأمون شد خیلی هزینه داد و فکر نکنید کار آسانی بوده است. به ایشان می گفتند پس خونخواهی پدرت(امام کاظم ع) چه می شود؟ آنها پدر شما را کشتند. یعنی می گفتند شما پا روی خون پدرت گذاشتی و وارد قدرت شدی؛ امام رضا(ع) تقریبا تمام سلسله نزاع های بین علوی ها و عباسی ها را تمام شده اعلام می کند و وارد دستگاه می شود. لذا ورود ایشان به دستگاه عباسی از نظر تاریخی اتفاق ساده ای نبود و حتی زیدی ها و اسماعیلی ها خیلی زود شمشیر کشیدند تا ایشان را بکشند و یکی دو بار همین افراطی های شیعه ایشان را ترور کردند.

یادگار امام ادامه داد:  من احتمالى را مطرح مى کنم و میخواهم بگویم که شاید توجه آن حضرت در این کار این بود که از فرصت استفاده کرده و به صلحی نانوشته میان علوی ها و بنی عباس در شبکه بنی هاشم برسد. لذا بعد از ایشان عباسی ها دیگر به ظاهرکاری به شبکه تبلیغی شیعیان نداشتند؛ البته عباسی ها ائمه بعدی را نیز به شهادت رساندند اما مخفیانه و بدون زندان کردن کشتند. یعنی در ظاهر اجازه فعالیت دادند و شبکه های شیعه شکل گرفت که در عصر غیبت اگر این شبکه ها وجود نداشتند کار شیعه بسیار سخت بود. لذا این شبکه آنقدر مهم است که تمام فرزندان امام رضا(ع) را ابن الرضا می گویند؛ زیرا کار ایشان مهم بود. این کار ایشان، دیدن یک تاریخ و زمینه سازی برای صد و چند سال بعد است و اگرآن کار امام رضا(ع) نبود شیعه با مشکل رو به رو می شد. ایشان بستری را فراهم کردند که ائمه بعدی هم آن را ادامه دادند و در رفتارشان مشخص است. مثلا حضرت مهدی(عج) تمام مکتوباتشان را برای نگارش به عثمان بن سعید که از نواب اربعه بود می دادند. امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) تمام مکتوبات را به یک نفر دادند، در حالی که قبلا کتّاب متعددی بودند؛ اما دلیل این کار آن بود که خط آن یک نفر در تمام جامعه شیعه شناخته شده باشد؛ زیرا آن زمان رسانه ای در کار نبود و از طریق همین دست خط امکان تماس و ارتباط ممکن بود؛ حدود چهل پنجاه سال خط عثمان بن سعید و محمد بن عثمان برای شیعیان شناخته شده بود و هرچه از طرف ائمه آمده با خط آنها بوده است که در دوران غیبت هم همین خط ها باعث شدند تا راه گم نشود و مردم آن را می شناختند.

از دل هنر دستوری تأثیرگذاری بیرون نمی آید

از جمله موضوعات دیگری که یکی از روزنامه نگاران سینمایی در این جلسه مطرح کرد، ایجاد محدودیت برای هشت فیلم سینمایی در آستانه اکران بود که درفضای سیاسی-هنری کشور بازتاب داشته است؛ یادگار امام در خصوص این موضوع گفت: در رابطه با اینکه آیا کسانی که در ایران کار سینمایی می کنند، ممکن است ترویج سیاه نمایی کنند؟ یا کسانی که به ونیز می روند می توانند سیاه نمایی کنند؟ بله! ممکن است؛ اما ما نباید دنبال این هدفها برویم، بلکه یک روش قانونی وجود دارد که باید آن را پذیرفت. اصولا زبان سینما و هنر مختص خودش است و شما نمی توانید از دل هنر دستوری، تأثیرگذاری بیرون بیاورید.

اگر فکر کنیم چنته مان پر است از شبهه ها نمی ترسیم

نوه گرامی امام خمینی با تأکید بر اینکه بستن فضا فایده ای نخواهد داشت، به سرعت شگفت انگیز ارتباطات در جهان امروز در مقایسه با گذشته اشاره کرد و افزود: در ایران زمانی بزرگترین رسانه «کاغذ اخبار» بود که در بمبئی چاپ می شد و بوسیله کشتی بعد از چندین روز به ایران می رسید. یک فضای رسانه ای دیگر هم فضایی است که امروز شاهدیم و در آن شما وقایع آن سوی جهان را بصورت زنده مشاهده می کنید.
سید حسن خمینی با بیان اینکه امروز با بسته بودن فضا به نتیجه ای نمی رسیم، اظهار داشت: در صورت بستن فضا ناگاه زیر پوست شهر اتفاقی  رخ می دهد که همه تعجب می کنند و از یکدیگر می پرسند چه شد. خصوصا آنکه امروز با آمدن شبکه های اجتماعی، رادیو، تلویزیون، روزنامه ها و حتی سایت های خبری هم دچار کمبود مخاطب شده ان،. زیرا زمانی مخاطب رسانه فقط می خواند؛ در زمانی دیگر با آمدن تلویزیون «دیدن» هم به آن اضافه شد، اما امروز او می خواهد خودش بنویسد و در فرایند تولید خبر و بازخوردهای آن نقش داشته باشد.

وی ادامه داد: زمانی بود که کامنت نویسی در سایت ها جذاب بود، اما با توجه به اینکه کامنت ها بعد از دخل و تصرف و تأخیر منتشر می شد مخاطبان خودشان در شبکه های اجتماعی شروع به نوشتن کردند؛ ولو اینکه افراد زیادی آن را نبینند، صرف نوشتن و احساس اینکه حرف خود را زده اند، برای آنها آرامش روحی ایجاد می کند. لذا همین امر باعث می شود تا یک شهروند عادی هم تبدیل به خبرنگار یا دست کم عامل تأثیرگذاردر تولید و بازخورد و خوانش خبر شود.
وی با اشاره به عدم مجور اکران برخی فیلم ها تصریح کرد: اینکه در چنین شرایطی که گفته شد، روی فیلم هایی دست بگذاریم که احیانا زوایای مثبتی هم دارند، نتیجه ای عاید نمی شود و اینکه فکر کنیم با یک فیلم همه فضای ذهنی جامعه به هم می ریزد، صحیح نیست. مرحوم آقای مطهری جمله ای دارد که می گوید «اگر روزی هم کسی نیامد شبهه تولید کند، باید به کسانی پول دهید تا شبهه تولید کنند؛ زیرا شبهه است که اندیشمندان درون دینی را به فکر بیشتر وا می دارد». همین شبهات شدیدی که در حوزه کلام جدید مطرح شد، از دل آن شاید میلیونها نفر ساعت فکر و سوال و جواب تولید شد.

یادگار امام ادامه داد: اگر فکر کنیم چنته مان واقعا پر است از شبهه ها نمی ترسیم. گاهی انسان ممکن است خیال کند حرفی برای گفتن ندارد و لذا دست به بستن فضا می زند. ما حتی اگر از منظر پراگماتیستی هم نگاه کنیم، واقعیت این است که اگر  بگوییم می توانستیم فضا راببندیم، خوب بود؛ نمی توانیم ببندیم! الان فیلم هایی که در آمریکا روی پرده سینماست در ایران براحتی در دسترس است؛ در کشور خود ما هم بعضا فیلم هایی بوده که امکان روی پرده رفتن را نیافتند اما بصورت غیررسمی پخش شدند و همین مسأله هم شاید باعث توجه بیشتر به آن فیلم ها شد.

در ادامه این ملاقات، اعضای تحریریه روزنامه شرق به برخی محدودیت ها در حوزه خبررسانی اشاره کردند و از آن به عنوان یکی از عوامل افت کیفیت مطبوعات یاد کرند؛ سید حسن خمینی در پاسخ به این بحث ها اظهار داشت: دراینکه محدودیت وجود دارد تردید نیست؛ این محدودیت ها در دوره هایی کم و زیاد شده است. در سینما هم که در مورد آن بحث کردیم، یکی از علل پیشرفت کارگردانان و فیلمنامه نویسان  ایران این است که در محدودیت می توانند حرف بزنند. یعنی میزانسن ها را باید با فضای محدودیت تولید کنند و همین مسأله موجب خلاقیت هم شده است. من از محدودیت های کار شما نیز خبر دارم و می دانم که فضا چقدر سخت است، اما  از حوزه های غیرحساس کار خود را شروع کنید.

وی یادآور شد: در گذشته روزنامه ها خبر چاپ می کردند، هفته نامه ها به تحلیل های فی الجمله می پرداختند، ماهنامه ها تحلیل هایی عمیق تر چاپ می کردند و فصلنامه ها نیز مختص پژوهش بود. الان هر کدام یک پایه جلو آمده اند؛ یعنی هفته نامه ها باید به سمت تحلیل های جامع تر بروند؛ روزنامه ها نیز باید به سمت بسته های خبری رفته و از خبرهای طولانی به سمت خبرها و تحلیل های متکثر در باب یک موضوع بروند. یعنی حتما خبر تیتر یک شما، سرمقاله و چند خبر دیگر هم باید حول محور آن باشد و این باعث جذابیت می شود. ضمن اینکه مخاطب امروز حوصله خواندن مطالب یک صفحه ای را ندارد و باید خبرها کوتاه شود که بعضا می بینم این کار در موارد گوناگون، از جمله در خبر سخنان خودم بطور صحیحی اعمال می شود.

همه چیز را گردن محدودیت نیندازید

یادگار امام در عین حال گفت: در کار رسانه ای همه چیز را گردن محدودیت نیندازیم؛ ببینیم در کاستی ها خودمان چه مقدار مشکل داریم و چه مقدار ناشی از محدودیت است. لذا من قبول ندارم که همه مشکلات مطبوعات ناشی از محدودیت است و شاهد این سخن هم این است که در فضای فعلی بعضی روزنامه ها بهتر و بعضی بدتر هستند؛ پس می شود بهتر بود و بهتر کار کرد. ضمن اینکه قبول دارم هرچقدر تأثیرگذارتر شوید حساسیت بالاتر است. مثلا درروسیه نشریاتی که زیر هزار نسخه تیراژ دارند نیازی به مجوز ندارند که قانون نانوشته در کشور خود ما هم هست؛  یعنی بعضی نشریات که ممکن است تیراژ بالایی نداشته باشند سیاست این است که هرچه می خواهند بگویند چون تأثیرگذاری ندارند. البته این روش قانونی نیست؛ اما طبیعی است؛ همانطور که در زمان شاه منبری هایی بودند که دهها برابر امام، علیه شاه بیانیه می دادند، اما امام وقتی یک جمله گفت ایشان را تبعید کردند.

حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی در ادامه سخنان خود به موضوع اصالت «نیّت» در کارها و از جمله در فعالیت رسانه ای پرداخت و سخنان خود را با بیان یک روایت ادامه داد؛ وی گفت: روایتی از امام صادق(ع) هست که بسیارمهم است؛ از ایشان می پرسند انسان چه مقدار باید مریض باشد تا روزه اش را افطار کند؟ ایشان فرمودند انسان به نفس خودش بصیر است. اینکه انسان یک حرف را از روی خوف، مسئولیت یا عامل دیگری می زند خود او بهتر می فهمد؛ اینکه اینجا فلان کار ممکن نشد یا ما تنبلی کردیم، خودمان بهتر می دانیم. مثلا اگر شما به کسی کمک مالی می کنید، این عمل بر اساس نیت شما رنگ می گیرد؛ آیا به خاطر عشق و علاقه پول را داده اید یا تحقیر؟ یا به خاطر کمک؟ نیت شما هرچه باشد، فعل شما رنگ همان را می گیرد. این رنگ، ارزش فعل است که یک زمان محبت می آورد و یک زمان تنفر؛ لذا گاهی یک کمک کوچک هم محبت می آورد، اما اگر یک کمک بالا به قصد تحقیر کنید موجب نفرت می شود؛ اینکه می گویند یک نفر دستش بی نمک است، در واقع به همین بی نمک بودن دل برمی گردد. من هم قبول دارم که جلوی کار شما محدودیت هست، اما حرفم این است که مخاطب می فهمد که شما در کجا محدودیت داشته اید یا در کجا کم کاری و تنبلی کرده اید؛ همانطور که او می فهمد در کجای روزنامه یک مطلب آماده شده، اما در نهایت توسط مدیرمسئول بنا به اقتضائات حذف شده است!

روزنامه نگاری زرد باید تعریف شود

یادگار امام سپس به برخی ایرادات روزنامه نگاری در دوره فعلی پرداخت وگفت: ما دوره های روزنامه نگاری بی سواد در مقاطع مختلف تاریخ ایران داشته ایم. البته من روزنامه نگاری زرد را الزامامنفی نمی دانم و معتقدم باید تعریف شود؛ روزنامه نگاری زرد تعریف و مخاطب خاص خودش را دارد و اگر دارای هدف گذاری باشد الزاما بد نیست؛ زیرا در رسانه باید جامعه هدف تعریف شود. همانطور که کتاب اول دبستان برای اول دبستان خوب و برای اول دبیرستان بد است؛ تا وقتی مخاطب را نشناسیم نمی توانیم بگوییم فلان کار خوب یا بد است؛ برای آن گروه از جامعه اگر چنین مطالبی تولید نشود جذب نوع دیگری از رسانه می شوند.

تأثیر شبکه های اجتماعی بر کتابخوانی

«شبکه های اجتماعی» آخرین موضوعی بود که از سوی اعضای تحریریه شرق به عنوان یک پدیده مهم روز مطرح شد و از سید حسن خمینی خواستند تا دیدگاه خود در قبال این موضوع را بیان کند؛ وی در این زمینه اظهار داشت: یکی از آفت های این شبکه ها این است که بسیاری از کتابخوان های حرفه ای کتاب را کنار گذاشته اند؛ هرچند من معتقدم این حالت برمی گردد و در واقع عطشی نسبت به این پدیده های جدید ایجاد شده که تا مدتی دوام دارد؛ یعنی می بینید که یک نفر ساعتها بی هدف پای این شبکه ها می نشیند و می بیند که صبح شده است؛ گاهی هم هدفمند در این شبکه ها حضور می یاید اما وقت برای مطالعه کتاب کم می آورد.

در این دیدار مهدی رحمانیان مدیرمسئول روزنامه شرق مطالبی را در خصوص وضعیت این روزنامه و شرایط حاکم بر فضای رسانه ای کشور و خبر رسانی بیان کرد.

در ادامه تصاویر این دیدار مشاهده می‌گردد.